Η ομιλία του Dr Ro στο Tedx της Βέροιας

Watch the YouTube video
​Ιδέες για να βελτιώσουμε την εκπαίδευση και την καθημερινότητά μας – χωρίς μνημόνια!
Μέρος Α: Από πρίγκιπας ... βάτραχος
Οι περισσότεροι από μας γεννιόμαστε όμορφα μωράκια με ένα πισινούλι τόσο δα, αλλά καταλήγουμε ύστερα από 20-30 χρόνια, για κάποιους περισσότερο για άλλους λιγότερο, βάτραχοι με πολλά κιλά, αποτέλεσμα κακής παρέας ή/και κακών συνηθειών.
Εσείς βέβαια είστε σε καλή κατάσταση, εκτός από ένα ή δύο άτομα τα οποία πρέπει να χάσουν κάποια κιλά. Τώρα όλοι κοιτάτε δίπλα σας, και αναρωτιέστε ποιος είναι ο άλλος.
Ένα εκατομμύριο μέρες πριν
Παρόμοια, 2500 χρόνια πριν, η Ελλάδα ήταν κοιτίδα του πολιτισμού, της δημοκρατίας, το λίκνο των επιστημών, της φιλοσοφίας και της εκπαίδευσης.
Σήμερα
Η Ελλάδα κατέληξε να είναι ο βάτραχος της Ευρώπης, ως αποτέλεσμα των γνωστών παθολογιών που μαστίζουν επί χρόνια την κοινωνία μας.
Η φτωχότερη και πιο διεφθαρμένη χώρα της ΕΕ, με το χειρότερο εκπαιδευτικό σύστημα.
Ακόμα χειρότερα; 180.000 απόφοιτοι Παν/μιου μετανάστευσαν τα τελευταία χρόνια.
Ας δούμε την κατάσταση. Θα επικεντρωθώ στην εκπαίδευση και συγκεκριμένα στην πανεπιστημιακή εκπαίδευση στην Ελλάδα.
Τι ξέρεις εσύ, θα μου πείτε
Αν και απουσιάζω αρκετά χρόνια, Έλληνες φίλοι καθηγητές με καλούν συχνά στο κινητό στην Αυστραλία… από το τηλέφωνο του γραφείου τους στο πανεπιστήμιο και έτσι παρακολουθώ τα τεκταινόμενα.
Είμαστε καθυστερημένοι;
Μία φορά ο φίλος μου με προειδοποίησε: “αρχίζω μάθημα σε 5 λεπτά”. 25 λεπτά αργότερα του υπενθύμισα “εσύ δεν έπρεπε να πας για μάθημα;”
Α, μη στεναχωριέσαι, το ακαδημαϊκό τέταρτο.  
Μία ακόμα ελληνική ευρεσιτεχνία!
Είμαστε καθυστερημένοι; Γιατί να περιμένουν 50, 100 ή 200 άτομα; Γιατί να μην τιμήσουμε αυτούς που έκαναν προσπάθεια να έρθουν στην ώρα τους. Η επαγγελματική συνάντηση που καθυστερεί 20 λεπτά, κοστίζει 20’ επί τον αριθμό των ατόμων, επί το ωρομίσθιο τους.
Παθογένειες του εκπαιδευτικού συστήματος
Οι παθογένειες της ελληνικής κοινωνίας δεν μπορεί να μην επηρεάσουν και το εκπαιδευτικό σύστημα. Δογματισμός, αναξιοκρατία, νεποτισμός, ρατσισμός, εθνικισμός, λαϊκισμός, ανορθολογισμός.
Ανορθολογισμός
Απόφοιτοι ιατρικής ή νυν φαρμακοποιοί πουλάνε θεραπείες και σκευάσματα που δεν έχουν κανένα αποτέλεσμα. Άραγε ποιοι είναι χειρότεροι, αυτοί που δεν γνωρίζουν ότι είναι άχρηστα ή αυτοί που συνειδητά εξαπατούν την μητέρα μας;
Ένα πανεπιστήμιο είναι τόσο καλό όσο α) οι καθηγητές του β) η οργάνωση και οι διαδικασίες του, και γ) τα συγγράμματα που προτείνονται και χρησιμοποιούνται, η βιβλιοθήκη κλπ.
Ερώτηση κρίσης: πρέπει οι βιβλιοθήκες να έχουν στα ράφια τους βιβλία αστρολογίας, ομοιοπαθητικής, ρείκι και ιριδολογίας;
Ηθική και αριστεία
Δύο φοιτητές με επισκέφτηκαν στο γραφείο μου. Έχουμε πρόβλημα με έναν συμφοιτητή μας μου είπαν. Αγοράζει τις εργασίες του και καταλήγει να παίρνει καλύτερους βαθμούς από εμάς.
-Έχετε δίκιο. Είναι απαράδεκτο. Ποιος είναι;
-Δεν μπορούμε να σας πούμε.
-Και τι θέλετε να κάνω, γιατί ήρθατε εδώ;
-Να τον βρείτε και να τον τιμωρήσετε.
-Πώς θα τον βρω αν δεν μου πείτε;
-Δεν γίνεται, είμαστε συμφοιτητές.
-Καλά, τουλάχιστον μιλήστε του και πείτε να μην το ξανακάνει, διότι είναι ανήθικο. Καταλαβαίνετε ότι στο μέλλον θα σας πάρει τη δουλειά;
-Δεν γίνεται.  
Τους ευχήθηκα καλή τύχη με την επιλογή τους αυτή.
Όταν είμαστε νέοι υποθέτουμε ότι το μέλλον είναι πολύ μακριά και ότι τα πράγματα θα διορθωθούν από μόνα τους.
Λογοκλοπή
Λίγα χρόνια αργότερα ήμουν υποψήφιος για μία θέση στο Πανεπιστήμιο. Ο ‘εσωτερικός’ συνυποψήφιος παρουσίαζε στις επιστημονικές του δημοσιεύσεις την διπλωματική μου ως δική του εργασία. Παρά την δημόσια ομολογία του, την αποκάλυψη άλλων 6 αντιγράφων εργασιών και τις επί σειράν ετών ενστάσεις μου εκλέχθηκε Αναπληρωτής Καθηγητής. Προσέφυγα στα δικαστήρια αλλά αθωώθηκε πανηγυρικά με την υποστήριξη των συναδέλφων, του πρύτανη και άλλων σκοτεινών δυνάμεων. Στη συνέχεια μου έκανε αγωγή για συκοφαντική δυσφήμιση. Δυστυχώς, η σιωπηλή αριστεία, η μειοψηφία των εργατικών και ηθικών καθηγητών παρακολουθούσε αμέτοχη - δεν ενώθηκε ενάντια στην αναξιοκρατία.
Αξιολόγηση
Μία φοιτήτρια μοίραζε φυλλάδια σε μια πορεία κατά της αξιολόγησης των καθηγητών. Παραξενεύτηκα.
-Εσείς αξιολογείστε; Δεν θέλετε να σας διδάσκουν οι καλύτεροι καθηγητές;
Αντίσταση στην αλλαγή
Όχι στα ιδιωτικά πανεπιστήμια = όχι στον ανταγωνισμό; Όχι στην εκπαίδευση εξ αποστάσεως = «να φύγετε - να πάτε αλλού»;
Παρά τις τρομακτικές αλλαγές στην τεχνολογία και την εκπαίδευση το τμήμα από το οποίο αποφοίτησα πριν 30 χρόνια διδάσκει και σήμερα το ίδιο ακριβώς πρόγραμμα σπουδών.
-Έτσι το κάναμε πάντα.
Κρίνοντας εκ του αποτελέσματος, δεν δούλεψε!
Ετοιμάζουμε τα παιδιά για δουλειές που δεν θα υπάρχουν σε 10 χρόνια.
Αν συνεχίσουμε
Αν όμως συνεχίσουμε να κάνουμε αυτά που κάναμε, θα συνεχίσουμε να παίρνουμε αυτά που παίρναμε.
Π.Π. Καπνιστές
Το κάπνισμα συνεχίζεται στις αίθουσες και τους διάδρομους των Ελληνικών Πανεπιστημίων.
Οι Παθητικοί-Παθητικοί καπνιστές αδιαμαρτύρητα υπομένουν τον καπνό έστω και εάν τσούζουν τα μάτια και τα πνευμόνια τους.
-Ποιο είναι το ποσοστό των καπνιστών στην Ελλάδα; Πάνω από 50%; Να δω τα χέρια σας;
Έρευνές μας έδειξαν ότι οι μαθητές δημοτικού πιστεύουν ότι το 80% των ενηλίκων καπνίζουν. Αποτέλεσμα; Όταν τους ρωτήσαμε αν θα καπνίσουν το θεώρησαν αυτονόητο. Η αλήθεια είναι ότι μόνο 33% των Ελλήνων καπνίζουν σήμερα, ενώ το 67%, η σιωπηλή πλειοψηφία, το ανέχεται – νομίζοντας ότι είναι μειοψηφία.

ΜΕΡΟΣ Β Από πρίγκιπας βάτραχος… και τούμπαλιν.
Θα τα καταφέρουμε; Πώς;
Γιατί δεν αλλάζουμε;
Γιατί οι άνθρωποι και οι κοινωνίες δεν αλλάζουν;
Πότε αλλάζουν; 
Τρεις κατηγορίες κινήτρων για αλλαγή:
Πόνος
Δυσαρέσκεια
Αλλαγή πιστεύω/Ανακάλυψη ότι γίνεται
Αν βρεις ένα ισχυρό γιατί
Μπορείς να βρεις το πώς.
Aν η στρατηγική που ακολουθήσαμε δεν δούλεψε, θα πρέπει να αλλάξουμε στρατηγική.
Αν συνεχίσουμε
Γιατί αν συνεχίσουμε να κάνουμε αυτά που κάναμε μέχρι σήμερα, θα συνεχίσουμε να παίρνουμε αυτά που παίρναμε μέχρι σήμερα.
Think 
Το 1990 η IBM χρησιμοποίησε το slogan Think.
H Apple, το 1997 πρόσθεσε έξυπνα “Think different” στο δικό της.
Σήμερα στην Ελλάδα του 2018 ας προσθέσω “Think different, Act different.”
Ποιος φταίει 
Ένα εκατομμύριο μέρες πριν, “ιδιώτης” (idiot) θεωρείτο ο κοινός, ο απαίδευτος.
Ποιοι είναι οι Ηλίθιοι
Σήμερα όλοι συμφωνούν ότι α) “οι ηλίθιοι είναι ανίκητοι” και β) “οι ηλίθιοι είναι οι άλλοι.”
Οι άλλοι
Οι άλλοι φταίνε. Ποτέ εμείς.
Είμαστε ο λαός στην Ευρώπη που πιστεύει περισσότερο στη συνωμοσιολογία.
Ποιος φταίει; Η Γερμάνια/ΗΠΑ, το σύστημα, η δικαστική/εκτελεστική εξουσία, οι νόμοι που δεν εφαρμόζονται, η σιωπηλή μειοψηφία.
Όμως, κάθε φορά που δείχνουμε με ένα δάκτυλο, τρία δάκτυλα δείχνουν προς τα πίσω.
Επιλογές 
Είμαστε το άθροισμα των επιλογών μας.
Πρέπει να καταλάβουμε ότι κάθε πράξη έχει και ένα αποτέλεσμα.
Η ζωή είναι σαν ένα σουπερμάρκετ 
Περνάς και ψωνίζεις δωρεάν, στην έξοδο όμως πρέπει να πληρώσεις.
Η μη επιλογή, η επιλογή να μην ενεργήσεις είναι επιλογή.
Μαχητικότητα 
Οι Έλληνες φοιτητές ασχολούνται με τα κοινά και βρέθηκαν στην κορυφή ανάμεσα σε 27 χώρες όταν ερωτήθηκαν εάν θα χρησιμοποιούσαν παράνομες μορφές διαμαρτυρίας.
Σπρέι στους τοίχους, αποκλεισμός οδών, καταλήψεις κτιρίων.
Διαθέτουμε μαχητικότητα, διάθεση για αλλαγή, έχουμε αγανακτήσει, δεν πάει άλλο.
Όμως η μαχητικότητα αυτή απουσιάζει από ορισμένους τομείς της κοινωνικής ζωής - μάλλον από τους σημαντικούς. Λάθος κατεύθυνση; Ας κατευθύνουμε αυτή την ενέργεια στους σωστούς τομείς για τους σωστούς λόγους.
Ο κόσμος δεν θα καταστραφεί 
από αυτούς που κάνουν το κακό, αλλά από αυτούς που τους παρακολουθούν χωρίς να κάνουν τίποτα (Albert Einstein).
Επιλέγοντας την αδράνεια δίνεις δύναμη στην παρανομία.
Η απάθεια είναι σαν ένας ιός. Όταν γίνεται ο κανόνας, τίποτα δεν δουλεύει πια. Αποτελεί δικαίωμα και υποχρέωσή μας ως πολίτες να συμμετέχουμε ενεργά στην αλλαγή και την καταπολέμηση της διαφθοράς.
Τα βήματα για αποτελεσματική αλλαγή περιλαμβάνουν.
1. Στόχοι
Το 2020 οι δυο πιο επιθυμητές ικανότητες θα είναι η επίλυση προβλημάτων και η κριτική σκέψη.
Ας καταστρώσουμε επιτέλους ένα πλάνο στην εκπαίδευση.
Πώς θα αντιμετωπίσουμε την έλλειψη ορθολογισμού και κριτικής σκέψης; Ας διδάξουμε πως μαθαίνουμε (learnability), πώς να βρίσκουμε έγκυρες πληροφορίες.
2. Οφέλη
«Αν θέλεις περισσότερα από τη ζωή κάνε τον εαυτό σου πιο πολύτιμο.»
ΣΚΑΒΕ - Συνεχής και ασταμάτητη βελτίωση του εαυτού.
Είναι επιλογή μας αν θα ξοδέψουμε το χρόνο χαζεύοντας στο Facebook ή μελετώντας ένα από τα δωρεάν μαθήματα του Πανεπιστημίου Yale, βελτιώνοντας τις γνώσεις μας σε ένα από τα πολλά MOOCs (Massive Online Open Courses) που προσφέρονται στο διαδίκτυο, ή παρακολουθώντας ένα TED Talk αντί για τις ειδήσεις, ακούγοντας ένα podcast καθώς ποδηλατούμε για τη δουλειά (π.χ., Freakonomics).
3. Εμπόδια
Τα κακά νέα είναι ότι ξοδεύουμε το χρόνο μας διαβάζοντας πράγματα που δεν συνδέονται με το στόχο μας.
Τα κακά νέα είναι ότι είμαστε κλεισμένοι στο καβούκι και τις παραδόσεις μας. Όταν λες ναι σε κάτι (π.χ., στην παράδοση) λες όχι σε κάτι άλλο (π.χ., στη ρομποτική).
Οδηγούμε κοιτάζοντας στον καθρέφτη
Πίσω στην ένδοξη ιστορία μας. Δεν μπορούμε να πάμε μπροστά. Θα τρακάρουμε. (Α. Παπαχελάς)
4. Γνώσεις
Δεν χρειάζεται να επανα-επινοήσουμε τον τροχό. Οτιδήποτε θέλουμε να καταφέρουμε κάποιος άλλος το έχει ήδη καταφέρει. Ας μάθουμε από τους επιτυχημένους.
Τα καλά νέα είναι ότι η Ελλάδα δεν έχει πια σύνορα τείχη που να περιορίζουν τους πολίτες της μέσα στο γεωγραφικό της χώρο.
Τα πιο καλά νέα είναι ότι κουβαλάμε μέσα στην τσέπη μας τον Mr Google με όλη τη γνώση που υπάρχει στον πλανήτη.
Ας χρησιμοποιήσουμε την τεχνογνωσία (π.χ., Nudging) για να επιτύχουμε αλλαγές.
5. Συνεργάτες 
Ποτέ μόνοι. Η αρχιτεκτονική της αλλαγής περιλαμβάνει προσαρμογές και συνεργασίες σε πολλά επίπεδα: στο ατομικό, συλλογικό, κοινωνικό, εθνικό, παγκόσμιο.
6. Σχέδιο δράσης
Ας σχεδιάσουμε και ας εφαρμόσουμε ένα πλάνο λοιπόν.
Ποια μαθήματα θα κρατήσουμε; Θυμίζω: όταν λες ναι σε κάτι λες όχι σε κάτι άλλο.
Τι διδάσκουν τα επιτυχημένα εκπαιδευτικά συστήματα της Ιαπωνίας, Νότιας Κορέας, Φιλανδίας; Ηθική λήψη αποφάσεων ωφέλιμων για το κοινό καλό, αρετή, συνεργασία, επικοινωνία, συμμετοχή, συνεισφορά στο κοινωνικό κεφάλαιο, well-being.
Πρέπει κι εμείς να αποδεχτούμε και να σεβαστούμε την διαφορετικότητα, να αγωνιστούμε για την ισότητα, να ενστερνιστούμε την βιώσιμη ανάπτυξη, να καλωσορίσουμε και να εντάξουμε τους μετανάστες.
Παραδείγματα
Υγιείς προσπάθειες έχουν ξεκινήσει από πολλές ομάδες. Ακτιβιστές, ομάδες με κοινωνική προσφορά, φίλοι του περιβάλλοντος, του ποδηλάτου, των ζώων, σελίδες σκεπτικιστών, Ελληνικά hoaxes κλπ.  
Εάν μια προσέγγιση δεν έφερε αποτελέσματα, δοκίμασε άλλη.
Σκεφτείτε Διαφορετικά
Ενεργήστε Διαφορετικά!
Ας ξεκινήσουμε από μικρές αλλαγές που γίνονται και χωρίς μνημόνια.
Πιθανόν να μην μπορούμε εμείς να σώσουμε την οικονομία. Μπορούμε όμως να σκουντήσουμε στον ώμο τον συνάνθρωπο που πετάει το εισιτήριο ή το αποτσίγαρο στον δρόμο.
Μπορούμε να στραβοκοιτάξουμε τον οδηγό που κορνάρει, αλλά και να χαμογελάσουμε στον οδηγό που σταματάει στη διάβαση για να περάσουμε.
I have a dream (λογοκλοπή από Μ. Λ. Κίνγκ) 
Ότι μία μέρα σύντομα
… η σιωπηλή μειοψηφία ή η σιωπηλή πλειοψηφία θα αναμιχτεί ενεργά.
… θα παραπονούμαστε και θα ενεργούμε για να διορθώσουμε τα κακώς κείμενα. 
…η φοιτήτρια θα μοιράζει φυλλάδια και θα οργανώνει πορείες για να γίνει η αξιολόγηση των διδασκόντων.
… διαμαρτυρίες θα γίνονται για να μην ακυρώνονται τα μαθήματα.
… θα απαιτούμε οι εκδηλώσεις να ξεκινούν στην ώρα τους.
… θα σεβόμαστε τους άλλους, θα φτάνουμε στο ραντεβού στην ώρα μας, θα ξεκινάμε στην ώρα μας, θα τελειώνουμε στην ώρα μας.
… η πλειοψηφία των παθητικών-παθητικών καπνιστών θα διαμαρτυρηθεί για τη μη εφαρμογή του νόμου σε πανεπιστήμια, νοσοκομεία, σχολεία και παιδικές χαρές, εστιατόρια και καφετέριες.
… οι καπνιστές θα καλούν άλλους καπνιστές να καπνίσουν έξω και να γνωριστούν.
Μπορούμε να τα καταφέρουμε; 
Η γιαγιά μας άρχισε να περπατάει 5 μίλια την ημέρα σε ηλικία 65 χρόνων… τώρα στα 95 της ούτε ξέρουμε που στο διάβολο γυρίζει – H. Degeneris
Είναι πιο εύκολο να μη μιλήσουμε, να μην ενεργήσουμε, να μη γίνουμε το ντόμινο που θα πέσει πρώτο για να παρασύρει κι άλλους (Luvvie Ajayi).
Όμως, αν συνεχίσουμε να κάνουμε ό,τι κάναμε … 
[σειρά σας]
Κάνε το σωστό
Όσοι συμφωνείτε, παρακαλώ σηκωθείτε από το κάθισμα σας (ευκαιρία να τεντωθείτε).
Γυρίστε προς τον διπλανό σας και υποσχεθείτε:
«Θα γίνω ενεργός πολίτης και επαγγελματίας φασαριατζής. Θα μιλάω και θα υπενθυμίζω - με αγάπη – στους συμπολίτες μου να κάνουν το σωστό».*
Μπράβο σας! Για κάθε μέρα που αποδέχεστε την πρόκληση χειροκροτήστε μια φορά!

* Ρουφιανιά; Όχι: "Σωτήρια Παρέμβαση για το Κοινό Καλό (ΣΠΑΚΚ)!"